Of het nu gaat om een sollicitatie, beoordelingsgesprek of studiehandleiding: de term ‘competenties’ komt vaak terug. Toch is het niet altijd duidelijk wat er precies mee bedoeld wordt.
In dit artikel lees je wat competenties zijn, hoe ze zich verhouden tot vaardigheden en kennis, en waarom ze een grote rol spelen binnen werk en persoonlijke ontwikkeling.
Wat betekent competenties?
Competenties zijn een combinatie van kennis, vaardigheden en gedrag die iemand in staat stellen om een taak goed uit te voeren. Het gaat niet alleen om wat iemand kan, maar ook hoe iemand het aanpakt en zich daarbij opstelt. Een competentie omvat dus:
- Kennis: Wat iemand weet over een bepaald onderwerp.
- Vaardigheden: Wat iemand praktisch kan uitvoeren.
- Attitude: Hoe iemand zich gedraagt en motiveert in een werksituatie.
Competenties worden vaak gebruikt om te beoordelen of iemand geschikt is voor een functie of taak. Werkgevers beschrijven daarom in vacatures vaak welke competenties vereist zijn, zoals “samenwerken”, “klantgerichtheid” of “probleemoplossend vermogen”.
Voorbeelden van competenties
Er zijn veel verschillende competenties, afhankelijk van de context waarin ze worden gebruikt. Hieronder staan enkele veelvoorkomende voorbeelden, verdeeld in categorieën:
Persoonlijke competenties:
- Zelfstandig werken
- Flexibiliteit
- Stressbestendigheid
Sociale competenties:
- Samenwerken
- Communicatief vaardig
- Conflicthantering
Leidinggevende competenties:
- Besluitvaardigheid
- Motiveren van anderen
- Visie ontwikkelen
Analytische competenties:
- Oplossingsgericht denken
- Kritisch analyseren
- Accuraat werken
Elke competentie komt pas goed tot uiting als iemand de juiste combinatie heeft van theoretische kennis, praktische toepassing én een bijpassende houding.
Wat is het verschil tussen competenties en vaardigheden?
Hoewel de termen vaak door elkaar worden gebruikt, zijn ze niet helemaal hetzelfde. Een vaardigheid is slechts één onderdeel van een competentie. Iemand kan bijvoorbeeld goed kunnen presenteren (vaardigheid), maar mist misschien het zelfvertrouwen of de overtuigingskracht (attitude) om die vaardigheid effectief in te zetten in een teamoverleg. Pas als alle onderdelen aanwezig zijn, spreken we van een competentie.
Voorbeeld:
- Vaardigheid: Excel gebruiken
- Competentie: Data analyseren met Excel om conclusies te trekken en daar beslissingen op te baseren
Waarom zijn competenties belangrijk?
Competenties maken het mogelijk om prestaties te voorspellen en te beoordelen. Ze vormen de basis voor:
- Sollicitatieprocedures: Past iemand bij de functie?
- Functioneringsgesprekken: Waar liggen iemands sterke punten en ontwikkelkansen?
- Opleidingen en trainingen: Welke competenties moeten worden ontwikkeld?
- Loopbaanontwikkeling: Inzicht in competenties helpt bij het kiezen van een volgende stap.
Organisaties gebruiken vaak een competentieprofiel per functie, waarin staat welke competenties vereist of wenselijk zijn.
Hoe ontwikkel je competenties?
Competenties kunnen ontwikkeld worden door praktijkervaring, scholing en reflectie. Daarbij is het belangrijk om niet alleen te focussen op kennis of vaardigheden, maar ook op gedrag en houding. Effectieve methodes zijn:
- Trainingen en cursussen gericht op specifieke competenties
- Feedback vragen van collega’s of leidinggevenden
- Reflecteren op gedrag in praktijksituaties
- Coaching of intervisie voor diepere persoonlijke groei
Langdurige inzet en bewust oefenen zijn essentieel om competenties echt te versterken.
Veelgestelde vragen
Wat is het verschil tussen een competentie en een eigenschap?
Een eigenschap is iets wat iemand van nature bezit, zoals geduld of extraversie. Een competentie is aangeleerd gedrag dat bestaat uit kennis, vaardigheid én houding, zoals plannen of leidinggeven.
Hoeveel competenties moet je in een sollicitatie noemen?
Meestal worden 3 tot 5 competenties genoemd die goed aansluiten bij de functie. Kies ze zorgvuldig en geef voorbeelden uit de praktijk.
Kan een competentie ook negatief uitpakken?
Ja, bijvoorbeeld als iemand té perfectionistisch is of altijd het voortouw neemt zonder af te stemmen. Het draait om balans en context.
Zijn competenties meetbaar?
De mate van beheersing van een competentie is vaak in te schalen via gedragsindicatoren of beoordelingssystemen (bijv. onvoldoende – goed – uitstekend).
Kun je een competentie leren?
Ja, met gerichte inzet, oefening en feedback kunnen vrijwel alle competenties ontwikkeld worden.